Terugblik op het symposium van 17 december 2017: De inspiratie van Bernard Lievegoed

Op 17 december 2017 werd in Antropia het symposium “De inspiratie van Bernard Lievegoed. Bij zijn 25e sterfdag” gehouden. Op 12 december 2017 was het 25 jaar geleden dat Lievegoed was gestorven. Dit symposium, georganiseerd door het Parsifal Fonds en het Lievegoed Archief, bij monde van Michel Gastkemper en Hildebrand Lievegoed, wilde zich richten op wat de initiatieven en impulsen van Lievegoed voor onze tijd betekenen en voor de toekomst.

Als voorbereiding op het symposium interviewden Michel Gastkemper en Hildebrand Lievegoed zeven mensen die zich in hun dagelijks werk direct door het werk van Lievegoed laten inspireren. Dit resulteerde in een interviewbundeltje dat de symposiumdeelnemers mee naar huis kregen.

Tijdens de voorbereidingsgesprekken bleek dat Uitgeverij Christofoor voornemens was om vijf boeken van het werk van Lievegoed opnieuw uit te geven. Lievegoed hield tijdens zijn leven vele voordrachten die in zijn boeken hun weerslag kregen. Dat deze voordrachten en boeken niets aan actualiteit hebben ingeboet, bleek bij het verzorgen van de heruitgaven en droeg zo bij aan de voorbereiding op deze symposiumdag.

De dag werd geopend door Marjan Keuter, die bij het redactiewerk van de heruitgaven van de boeken en zo bij de voorbereiding op het symposium was betrokken, en de helaas ziek geworden dagvoorzitter verving.

Hildebrand Lievegoed opende het symposium met te memoreren dat op deze dag precies veertig jaar geleden zijn vader Bernard Lievegoed de grondsteenspreuk voor het Iona-gebouw (nu Antropia) presenteerde. Hij liet een bijzonder fragment zien uit een interview dat Lievegoed hield voor de BRT-televisie in 1984. Een sterke blijk van herkenning trad bij veel deelnemers op bij het zien van zijn gestalte en het horen van zijn karakteristieke stem en krachtige uitspraken.

Het ochtendprogramma werd vervolgd door een lezing van Christine Gruwez over de drie grote mensheidsstromingen, te weten de door Bernard Lievegoed in zijn postume boek Over de redding van de ziel behandelde drie geestesstromingen antroposofie, rozenkruis en manicheïsme. Consciëntieus en grondig onderzocht de spreekster hiermee samenhangende vraagstukken, zoals het verschil tussen mysteriestromingen en geestesstromingen, tussen dualiteit en polariteit, tussen drieledigheid en vierledigheid. Zij wist de onderliggende verschillen goed duidelijk te maken en zo bij te dragen aan verheldering van wat Lievegoed in zijn boek schetst.

Na deze inspirerende lezing was het tijd voor Inge van der Ploeg van Uitgeverij Christofoor om de vijf heruitgaven te presenteren. Zij deed dit op hilarische wijze door eerst een grote rij publicaties van Lievegoed ‘uit de oude doos’ te tonen die grote herkenning in de zaal opriepen, om uiteindelijk te komen tot de vijf spiksplinternieuwe heruitgaven. Nieuw in die zin, dat zij alle compleet waren doorgenomen door een redactie, bestaande uit Hildebrand Lievegoed, Michel Gastkemper en Marjan Keuter. De redactie verzorgde redactionele inleidingen en waar nodig annotatie, zodat het werkelijk nieuwe uitgaven waren geworden.
De eerste exemplaren van de vijf boeken werden aan de drie redactieleden aangeboden, waarna ieder vertelde over de keuze voor juist deze titels en het werken aan de boeken, die in de vorm van een historische uitgave opnieuw vorm kregen, en vervolgens door Christofoor in een nieuw en fraai jasje werden gestoken.

Na dit zaalgedeelte werd het hoog tijd om als symposiumdeelnemer zelf in beweging te komen. De voorbereiders hadden daarvoor een markt georganiseerd in de sfeer van de initiatieven van Lievegoed. De deelnemers werden uitgenodigd om ‘in den vreemde’ te gaan en kennis te maken met de verschillende initiatieven die zich door het gebouw heen presenteerden. In de inleiding refereerde Marjan Keuter aan Lievegoed die meende dat als de spirituele diversiteit, de geestesstromen die het krachtigst beschreven worden in Over de redding van de ziel tot uitgangspunt voor het handelen worden genomen er een cultuur van het hart kan ontstaan. Dit begint met het herkennen en erkennen van de ander in zijn ‘vreemdheid’. Om dit te oefenen zette Lievegoed mensen aan het werk met allerhande initiatieven en werkvormen.
Sommige initiatieven hebben hun leven gehad, maar dat zegt niets over de inspiratiekracht die ermee verbonden is, want deze weet steeds weer mensen te raken die ermee aan het werk gaan. Deze kracht komt als kiem voor de toekomst steeds weer tevoorschijn.

Er volgde een dynamisch uur waarin mensen elkaar en de organisaties ontmoetten: IMO instituut voor mens en organisatieontwikkeling, Vrije Hogeschool, BVS schooladvies, Antroposofische Vereniging en jeugdsectie, Stichting ter bevordering van de Heilpedagogie, Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum, Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg, Scillz opleiding Maatschappelijke zorg, en de boekentafels van uitgeverijen Pentagon en Via Libra met nieuwe uitgaven en de boekentafel van de Nieuwe Boekerij. Ook was er een mogelijkheid tot nagesprek met Christine Gruwez.

Deze markt liep uit in de lunch waar ontmoetingen met oude en nieuwe bekenden verder gingen. Na de lunch blikten een aantal ‘kraamhouders’ terug op de gesprekken. Daarin klonk de verrassing over de frisheid van de opgewekt kritische en actuele vragen die deelnemers stelden. Het stimuleert om verder te gaan met het werk in deze tijd.

De middaglezing werd verzorgd door professor Friedrich Glasl uit Wenen, die rechtstreeks uit Tbilisi in Georgië kwam aangevlogen, waar hij een leerstoel aan de universiteit bekleedt. Hij sprak in onberispelijk Nederlands dankzij zijn jarenlange ervaring in het NPI. Zijn thema was ‘de actualiteit van de ideeën over organisatie en management van Bernard Lievegoed’. Glasl hield een doordacht betoog over de ontwikkeling van organiseren en leidinggeven en over hoe hij in de huidige tijd voortborduurde op de oorspronkelijke ideeën van Lievegoed, met wie hij meer dan veertig jaar geleden nauw had samengewerkt. Glasl deed dat aan de hand van vijf punten: levensfasen, organisatieontwikkeling, leidinggeven, systeemtheorie en organisatietypologie.

Voordat de dagvoorzitter het symposium afsloot, kreeg Michel Gastkemper de gelegenheid om mede namens Hildebrand Lievegoed de interviewbundel te presenteren. Michel vertelde op levendige wijze hoe zij tot de enigszins willekeurige keuze waren gekomen van de mensen om te interviewen. Het belangrijkste criterium was dat zij actief in hun werkleven staan en zich daarbij laten inspireren door het werk van Lievegoed. Michel vertelde hoe opvallend het was dat in alle gesprekken duidelijk werd hoe actueel de inspiratie van Lievegoed is en hoe het, ook na 25 jaar, nog zo concreet toepasbaar is. De aanwezige geïnterviewden kregen een eerste exemplaar aangeboden.

Daarmee kon dagvoorzitter Marjan Keuter deze symposiumdag afsluiten. Dat deed ze met een oproep naar de toekomst. Professor Glasl kwam in zijn lezing al met de idee- of initiatiefeieren waarop gebroed kan worden. Nu werden de deelnemers uitgenodigd die ook met zo’n ei rondlopen, deze op een flap-over te schrijven, zodat ze met deze terugblik gepresenteerd en gedeeld kunnen worden om de kracht van deze symposiumdag ook in de toekomst te laten gelden.

Zodat we dit verslag kunnen afsluiten, of liever gezegd een open eind kunnen geven, door het daar opgeschrevene hier weer te geven.

– Een horizontaal overleg van antroposofische werkgebieden per regio. Koepel Eindhoven. Henk Verboom, henkwillemverboom@gmail.com

– DADZO: de antroposofie draait zich om. Een keer per maand een avond met rituelen, kunstzinnige activiteiten en bovenal uitwisselen van antroposofie in de werkgebieden. Ank de Vroomen, 070-323 22 11 (voicemail)

– Aandacht voor de mens op de drempel in de AViN. Jaap Sijmons, jaapsijmons@antroposofie.nl

– Mensen met een beperking zouden (onder begeleiding) hun weg moeten kunnen vinden in onze samenleving. Hoe ondersteunen we ze hierbij? Hoe ondersteunen we instellingen bij deze omvorming? Hoe ondersteunen wij de samenleving bij deze cultuurverandering? Wist je dat dit sinds 2016 wet is in Nederland? Bernard Heldt, bernard@heldt.nl

– Gezocht: mede (initiatief) nemers voor de ontwikkeling van (antroposofisch) geïnspireerde ‘buurzorg’ buurtgemeenschapsvorming in Almere. Gericht op de ontwikkeling van zingeving voor en door mensen met een psychiatrische stoornis. Aglaé Allemen, ajosm.all@telfort.nl

– ‘Ei’-avonden. Achtergrond vrijeschoolpedagogie landelijk organiseren. Sprekers en contactpersonen gezocht. Nadine Vink, boersnadine@gmail.com

– Boekwerk: Crowdfunding voor project 12 stemmingen (12e, 7e, 5e, 4e, 3e, 2e mensbeeld)
Wetenschap, kunst, religie. Canon Nederlands spraak, cultuur, volksopgave, respectievelijk wereldmissie. Hoe dit aan te pakken? Eva Souwer of Imke Jelle van Dam, 0294-28 49 65

– Opzetten van een kleinschalig herstelcentrum in Zweden voor/bij burn-out en uitputtingsverschijnselen. Anja Oude Tijdhof, info@tillvaro.nl

– Uitwisseling en ontmoeting voor diverse levensfasen van jong en oud van de Vrije Hogeschool. Etrona van der Heijden, info@vrijehogeschool.nl

– Wij zoeken Peten voor het Kairos.college i.o. Waldorf in Amsterdam-noord. Wonderen helpen te realiseren. Ccornelius332@gmail.com

– Studiegroep n.a.v. boek ‘Mildheid? Ja, mildheid’. Omgeving Driebergen-Zeist. Maria Rijksen, maria.rvs@t-mobilethuis.nl
Als oudere (grijze golf?babyboom) uit mijn comfortzone in m’n eigen pool, in de polariteit komen met de andere pool (jonge mensen) om ons daarna dynamisch te verjongen.

– De man-vrouw beelden zoals omschreven in de ‘Levensloop’ passen niet meer in 2017. Wat wil het antroposofisch mensbeeld ons nu vertellen over man en vrouw? Vragend onderzoek van beelden uit de Akashakroniek tot tijdsfenomenen. Marjan Keuter, marjankeuter@gmail.com